Ekim Ayı Cari Denge Gerçekleşmesine İlişkin Değerlendirmemiz

TCMB verilerine göre Ekim ayında cari işlemler dengesi 133mn dolar açık verdi. Geçen yılın aynı ayında 2,3 milyar dolar açık verilmişti. Piyasa ortalama beklentisi 230mn dolar açık, bizim beklentimiz ise 120mn dolar açık verileceği yönündeydi. Böylelikle, son 12 aylık birikimli cari açık 38,1 milyar dolar düzeyine gerilemiş oldu. Ayrıca, dış ticarete ilişkin öncü göstergeler Kasım ayında yıllık cari açığın sert düşüş eğilimini sürdüreceğine işaret etmektedir. Bu sonuçlar sonrasında, milli gelire oranla cari açık %5.3 düzeyine inmiştir. Ayrıca, enerji dışı cari denge GSYH’ya oranla %0.3 açık düzeyine iyileşme gösterirken, enerji ve altın dışı cari dengede verilen açık ise %0.5 seviyesinde yatay kalarak cari dengenin temel eğiliminde ikinci çeyrekte gözlenen bozulmanın durduğuna işaret etmiştir.

Cari açıkta Ekim ayında gözlenen iyileşmede, dış ticaret açığının geçen yılın aynı ayına göre azalması yine ana etken olurken, hizmetler dengesinin geçen yıldan düşük fazla vermesi iyileşmeyi sınırladı, birincil gelir dengesi ise geçen yıldan az açık verdi. Dış ticaret açığı, ihracat artışına karşılık ithalatın daralması sonrasında Ekim’de yıllık bazda %42.5 azalmıştı. Ancak, hizmetler dengesi içinde turizm gelirlerinin geçen yıla göre %11.3 azalış gösterdiği izlendi, bavul ticareti ise Rusya krizinin etkisiyle yıllık bazda %32.6 gerileme gösterirken, taşımacılık gelirlerinde ise yıllık bazda %15 artış ile toparlanmanın devam ettiği gözlendi. Ağırlıklı olarak yatırım gelir-gider dengesinden oluşan birincil gelir dengesinin ise geçen yıla göre daha az açık verdiği izlendi. 

Finansman tarafında; sınırlı cari açık verilmesine rağmen yüklü net hata noksan çıkışı nedeniyle resmi rezervlerde 1,2 milyar dolarlık azalış gözlendi. Portföy kanalında, aylardır devam eden çıkış bu ay yerini sınırlı bir girişe bırakırken, banka yurtdışı tahvil ihraçları net geri ödemeye, şirket tahvil ihraçları ise net borçlanmaya işaret ediyordu. Alt kırılım olarak; Hisse senetlerine 204mn dolar giriş, DIBS’a ise 224mn dolar giriş gözlendi. Doğrudan yatırımlar ise 367mn dolarlık sınırlı bir girişe işaret etti. Şirketlerin kısa-uzun vadeli kredi yenilemelerinde güçlü bir görünüm varken (net borçlanma 2.49 milyar dolar) bankalar net geri ödemede (382mn dolar) bulundular. Finansmana önceki aylarda yüklü katkıda bulunan net hata-noksan kalemi ise bu kez çıkışa (2.1 milyar dolar) desteğe işaret etti. Bu kanaldan ilk 9 ayda net toplam giriş 13,4 milyar dolara ulaşmıştı. Bütün bu gelişmeler sonucunda TCMB döviz rezervlerinde 1,2 milyar dolar azalış gözlendi.

Yakın dönem cari açık seyri açısından altın dış ticaretindeki lehte baz etkisi ve enerji ithalatının düşük kalması olumlu bir sinyal oldu. Her ne kadar, altın ihracatı Kasım’da önceki aylar kadar güçlü görünmese de, ithalatının geçen yılın aynı ayındaki yaklaşık 2 milyar dolarlık ithalatın çok altında bulunması yıllık cari açığı azaltıcı yönde etkide bulunacaktır. 2012 yılında altın dış ticareti dengesi 5,7 milyar dolar fazla, 2013 yılında 11,8 milyar dolar açık, 2014 yılında ise 3,9 milyar dolar açık ile kapanmıştı. Bu yıl ilk 10 ayda ise 4,4 milyar dolar fazla verilmiştir. Ayrıca, gümrük verileri Kasım’da enerji ithalatının yıllık bazda 1.8 milyar dolar gerilediğini göstermiştir. Bu tür konjonktürel etkiler nedeniyle, önceki yıllarda olduğu gibi ana eğilim açısından ihracat ve ithalat verilerini altın ve enerji etkisini dışlayarak izlemek daha sağlıklı olmaya devam edecektir.

İhracatın (altın hariç) Kasım ayında daralma eğiliminin artması olumsuz bir sinyal olarak kaydedilmiştir. Kasım ayında TİM verilerine göre, altın hariç ihracat, AB’ye ihracatın sınırlı azalış (%0.9) azalış göstermesine karşılık, Irak’a olan ihracatın (%15.3) ve diğer bir çok ülkeye olan ihracatın gerilemesiyle yıllık bazda %10.5 azalış göstermiştir. Geçen yılın tamamında altın hariç ihracat yıllık bazda %4.3 artış kaydederken bu yıl ilk 10 aylık dönemde %11 daralma gözlenmişti.  

İthalat ve ihracat için önemli bir öncü gösterge olan Gümrük Bakanlığı verileri Kasım ayında dış ticaret açığında yine sert daralma görüleceğini düşündürüyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, her ayın ikinci günü bir önceki aya ilişkin resmi olmayan ihracat ve ithalat verilerini açıklıyor. Gümrük Bakanlığı verilerinin, resmi TUİK verilerine çok yakın olduğunu biliyoruz. Söz konusu verilere göre, Kasım ayında ihracat 11,9 milyar dolar ve ithalat 16,0 milyar dolar düzeyinde oluşmuş. Böylece, dış ticaret açığı ise 4,0 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş. Bu ise, dış ticaret açığının yıllık olarak çok sert daralma göstereceği (geçen Kasım 8,4 açık) anlamına geliyor.  

Cari açıktaki iyileşme eğiliminin bazı risklere rağmen 2015 yılının kalanında devam etmesini beklerken, yılsonu için 36.5 milyar dolar olan cari açık tahminimizi 35.0 milyar dolar olarak revize ettik. Önceki yıl cari açığı azaltan faktörlerin başında gelen finansal koşullarda gözlenen sıkılaşmanın 2015 yılında da etkisini devam ettirdiği gözlenirken, buna ilaveten petrol fiyatlarının da 2014 yılı ortalamasının (99 dolar) çok altındaki mevcut düzeyini koruması ile cari açıktaki iyileşmeye belirgin katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. Buna karşılık, Rusya ve Irak gibi önemli ihracat pazarlarındaki sorunlu görünüm ve AB’de gözlenmekte olan durgunluk ise dış ticaret açığını artırıcı riskler arasında takip edilmektedir. Ancak, son iki ayda AB pazarındaki daralma eğilimi durmuş gözükmektedir. Yeni açıklanan OVP’de 2015 yılı cari işlemler dengesi tahmini, %4’den %3’e düşürülen büyüme ve 54.3’e çekilen ortalama petrol fiyatı varsayımı altında, 46,0 milyar dolardan 36,7 milyar dolara çekilmişti. Ancak, özellikle petrol fiyatlarının bu varsayımların ötesinde gerilemiş olması ve altın ticaretinin olumlu katkıları nedeniyle, biz de uzun süredir koruduğumuz 36,5 milyar dolar açık tahminimizi 35,0 milyar dolar olarak güncelledik.