Eylül Ayı Cari Denge Gerçekleşmesine İlişkin Değerlendirmemiz

TCMB verilerine göre Eylül ayında cari işlemler dengesi 90mn dolar fazla verdi. Geçen yılın aynı ayında 2,37 milyar dolar açık verilmişti. Piyasa ortalama beklentisi 20mn dolar açık, bizim beklentimiz ise 200mn dolar fazla verileceği yönündeydi. Böylelikle, son 12 aylık birikimli cari açık 40,5 milyar dolar düzeyine gerilemiş oldu. Ayrıca, dış ticarete ilişkin öncü göstergeler Ekim ayında yıllık cari açığın sert düşüş eğilimini sürdüreceğine işaret etmektedir. Bu sonuçlar sonrasında, milli gelire oranla cari açık %5.6 düzeyine inmiştir. Ayrıca, enerji dışı cari denge GSYH’ya oranla %0.4 açık düzeyine iyileşme gösterirken, enerji ve altın dışı cari dengede verilen açık ise %0.6 seviyesine çıkarak cari dengenin temel eğiliminde ikinci çeyrekte gözlenen bozulmanın henüz durmadığına işaret etmiştir.

Cari açıkta Eylül ayında gözlenen iyileşmede, dış ticaret açığının geçen yılın aynı ayına göre azalması yine ana etken olurken, hizmetler dengesinin geçen yıldan yüksek fazla vermesi de yardımcı oldu, birincil gelir dengesi ise geçen yıldan fazla açık verdi. Dış ticaret açığı, ithalatın ihracata göre daha sert daralması sonrasında Eylül’de yıllık bazda %46.6 azalmıştı. Ancak, hizmetler dengesi içinde turizm gelirlerinin geçen yıla göre %9.7 azalış gösterdiği izlendi, bavul ticareti ise Rusya krizinin etkisiyle yıllık bazda %39.8 gerileme gösterirken, taşımacılık gelirlerinde ise yıllık bazda %14 artış ile önemli bir toparlanma. Ağırlıklı olarak yatırım gelir-gider dengesinden oluşan birincil gelir dengesinin ise geçen yıla göre daha yüksek açık verdiği izlendi. 

Finansman tarafında; cari fazla verilmesine rağmen finansman kalemlerindeki çıkışlar nedeniyle resmi rezervlerde 0,85 milyar dolarlık azalış gözlendi. Portföy kanalında, bu ay da olumsuz görünüm ağır basarken, banka yurtdışı tahvil ihraçları ve şirket tahvil ihraçları da net geri ödemeye işaret ediyordu. Alt kırılım olarak; Hisse senetlerinden 233mn dolar çıkış, DIBS’dan ise 646mn dolar çıkış gözlendi. Doğrudan yatırımlar ise 255mn dolarlık çok sınırlı bir girişe işaret etti. Şirketlerin şirketlerin kısa-uzun vadeli kredi yenilemelerinde güçlü bir görünüm varken (net borçlanma 1.4 milyar dolar) bankalar net geri ödemede (42mn dolar) bulundular. Finansmana önceki aylarda yüklü katkıda bulunan net hata-noksan kalemi yine benzer (1.98 milyar dolar) desteğe işaret etti. Bu kanaldan yılbaşından bu yana net toplam giriş 13,4 milyar dolara ulaştı. Bütün bu gelişmeler sonucunda TCMB döviz rezervlerinde 0,85 milyar dolar azalış gözlendi.

Yakın dönem cari açık seyri açısından altın ihracatının Ekim ayında yüksek seyretmesi ve enerji ithalatının düşük kalması olumlu bir sinyal oldu. Altın ihracatı 2014 yılı toplamında 3,2 milyar dolar gerçekleşirken bu yıl ilk dört ay toplamında 5,4 milyar dolara ulaşmıştı. Ancak, Mayıs-Ağustos döneminde altın ihracatı düşerken, Eylül-Ekim döneminde gümrük verileri toplam 1,5 milyar dolar altın ihracatı gerçekleştiğine işaret etmektedir. Ayrıca, gümrük verileri Ekim’de enerji ithalatının yıllık bazda 1.8 milyar dolar gerilediğini göstermiştir. 2012 yılında altın dış ticareti dengesi 5,7 milyar dolar fazla, 2013 yılında 11,8 milyar dolar açık, 2014 yılında ise 3,9 milyar dolar açık ile kapanmıştı. Bu yıl ilk 9 ayda ise 3,9 milyar dolar fazla verilmiştir. Bu tür sürpriz etkiler nedeniyle, önceki yıllarda olduğu gibi ana eğilim açısından ihracat ve ithalat verilerini altın ve enerji etkisini dışlayarak izlemek daha sağlıklı olmaya devam edecektir.

İhracatın (altın hariç) Ekim ayında daralma eğiliminin sınırlı olması olumlu bir sinyal olarak kaydedilmiştir. Ekim ayında TİM verilerine göre, altın hariç ihracat, uzun bir aradan sonra ilk kez Irak’a olan ihracatın %3.5 ve AB’ye ihracatın %9.5 artış göstermesi ile yıllık bazda sadece %1.5 azalış göstermiştir. Geçen yılın tamamında altın hariç ihracat yıllık bazda %4.3 artış kaydederken bu yıl ilk 9 aylık dönemde %12 daralma gözlenmişti.  

İthalat ve ihracat için önemli bir öncü gösterge olan Gümrük Bakanlığı verileri Ekim ayında dış ticaret açığında yine sert daralma görüleceğini düşündürüyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, her ayın ikinci günü bir önceki aya ilişkin resmi olmayan ihracat ve ithalat verilerini açıklıyor. Gümrük Bakanlığı verilerinin, resmi TUİK verilerine çok yakın olduğunu biliyoruz. Söz konusu verilere göre, Ekim ayında ihracat 12,7 milyar dolar ve ithalat 16,6 milyar dolar düzeyinde oluşmuş. Böylece, dış ticaret açığı ise 3,91 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş. Bu ise, dış ticaret açığının yıllık olarak çok sert daralma göstereceği (geçen Eylül 6,4 açık) anlamına geliyor. 

Cari açıktaki iyileşme eğiliminin bazı risklere rağmen 2015 yılının kalanında ılımlı bir şekilde devam etmesini beklerken, yılsonu için 36.5 milyar dolar olan cari açık tahminimiz üzerindeki risklerin dengeli olduğunu düşünüyoruz. Önceki yıl cari açığı azaltan faktörlerin başında gelen finansal koşullarda gözlenen sıkılaşmanın 2015 yılında da etkisini devam ettirdiği gözlenirken, buna ilaveten petrol fiyatlarının da 2014 yılı ortalamasının (99 dolar) çok altındaki mevcut düzeyini koruması ile cari açıktaki iyileşmeye belirgin katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. Buna karşılık, Rusya ve Irak gibi önemli ihracat pazarlarındaki sorunlu görünüm ve AB’de gözlenmekte olan durgunluk ise dış ticaret açığını artırıcı riskler arasında takip edilmektedir. Ancak, Ekim ayındaki toparlanma kalıcı olabilirse bu kanaldan da olumlu katkı gözlenebilecektir. Yeni açıklanan OVP’de 2015 yılı cari işlemler dengesi tahmini, %4’den %3’e düşürülen büyüme ve 54.3’e çekilen ortalama petrol fiyatı varsayımı altında, 46,0 milyar dolardan 36,7 milyar dolara çekilmişti. Bu ise bizim uzun süredir koruduğumuz 36,5 milyar dolar açık tahminimizle uyumluydu. Bu tahmin üzerinde yukarı yönlü riski, ödemeler dengesi verisinde zaman zaman ağırlıklı olarak turizm gelirlerinde gözlenen aşağı yönlü revizyonlar artırırken, petrol fiyatlarının varsayımlarımızın yaklaşık 10 dolar altında seyretmesi ise dengelemektedir.