Ağustos Ayı Cari Denge Verilerine İlişkin Değerlendirmemiz

TCMB verilerine göre Ağustos ayında cari işlemler dengesi 163mn dolar açık verdi. Geçen yılın aynı ayında 2,22 milyar dolar açık verilmişti. Piyasa ortalama beklentisi 220mn dolar açık, bizim beklentimiz ise 100mn dolar fazla verileceği yönündeydi. Böylelikle, son 12 aylık birikimli cari açık 43,0 milyar dolar düzeyine gerilemiş oldu. Ayrıca, dış ticarete ilişkin öncü göstergeler Eylül ayında yıllık cari açığın düşüş eğilimini sürdüreceğine işaret etmektedir. Bu sonuçlar sonrasında, milli gelire oranla cari açık %5.9 düzeyine inmiştir. Ayrıca, enerji dışı cari denge GSYH’ya oranla %0.5 düzeyinde açık verirken, enerji ve altın dışı cari dengede verilen açık da %0.5’e gerilemiş, cari dengenin temel eğiliminde bozulmanın durduğuna işaret etmiştir.

Cari açıkta Ağustos ayında gözlenen iyileşmede, dış ticaret açığının geçen yılın aynı ayına göre azalması ana etken olurken, hizmetler dengesinin geçen yıldan düşük fazla vermesi iyileşmeyi sınırlandırdı, birincil gelir dengesi ise geçen yıldan hafif iyiydi. Dış ticaret açığı, ithalatın ihracata göre daha sert daralması sonrasında Ağustos’ta yıllık bazda %39.8 azalmıştı. Ancak, hizmetler dengesi içinde turizm gelirlerinin geçen yıla göre %13 azalış gösterdiği izlendi, bavul ticareti ise Rusya krizinin etkisiyle yıllık bazda %33.8 gerileme gösterirken, taşımacılık gelirlerinin de yıllık bazda azalmaya devam ettiği gözlendi. Ağırlıklı olarak yatırım gelir-gider dengesinden oluşan birincil gelir dengesinin ise geçen yıla göre daha düşük açık verdiği izlendi. 

Finansman tarafında; cari açığın finanse edilememesi nedeniyle resmi rezervlerde 0,4 milyar dolarlık azalış gözlendi. Portföy kanalında, bu ay da olumsuz görünüm ağır basarken, banka yurtdışı tahvil ihraçları ve şirket tahvil ihraçları da net geri ödemeye işaret ediyordu. Alt kırılım olarak; Hisse senetlerinden 347mn dolar çıkış, DIBS’dan ise 677mn dolar çıkış gözlendi. Doğrudan yatırımlar ise 1.68 milyar dolarlık güçlü bir girişe işaret etti. Şirketlerin şirketlerin kısa-uzun vadeli kredi yenilemelerinde güçlü bir görünüm varken (net borçlanma 694mn dolar) bankalar net geri ödemede (335mn dolar) bulundular. Finansmana önceki aylarda yüklü katkıda bulunan net hata-noksan kalemi yine benzer (1.4 milyar dolar) desteğe işaret etti. Bu kanaldan yılbaşından bu yana toplam giriş 11,0 milyar dolara ulaştı. Bütün bu gelişmeler sonucunda cari açık finanse edilemediğinden TCMB döviz rezervlerinde 0,4 milyar dolar azalış gözlendi.

Yakın dönem cari açık seyri açısından altın ihracatının Eylül ayında yükselerek bu ay düşük seyreden altın ithalatını fazlasıyla aşması olumlu bir sinyal oldu. Altın ihracatı 2014 yılı toplamında 3,2 milyar dolar gerçekleşirken bu yıl ilk dört ay toplamında 5,4 milyar dolara ulaşmıştı. Ancak, Mayıs-Ağustos döneminde altın ihracatı düşerken, Eylül için gümrük verileri 1,0 milyar dolar altın ihracatı gerçekleştiğine işaret etmektedir. Ayrıca altın ithalatının İAB açıklamasına (1.5 ton altın ithal edilmiş) dayanarak Eylül ayında 125 mn dolar civarı gerçekleşeceğini öngörürken (geçen Eylül 0,7 milyar dolar) tüm bu nedenlerle dış ticaret dengesini olumlu etkileyeceğini düşünüyoruz. 2012 yılında altın dış ticareti dengesi 5,7 milyar dolar fazla, 2013 yılında 11,8 milyar dolar açık, 2014 yılında ise 3,9 milyar dolar açık ile kapanmıştı. Bu yıl ilk 8 ayda ise 3,4 milyar dolar fazla verilmiştir. Bu tür sürpriz etkiler nedeniyle, önceki yıllarda olduğu gibi ana eğilim açısından ihracat ve ithalat verilerini altın etkisini dışlayarak izlemek daha sağlıklı olmaya devam edecektir.

İhracatın (altın hariç) Eylül ayında daralma eğilimine devam etmesi ise olumsuz bir sinyal olarak kaydedilmiştir. Eylül ayında TİM verilerine göre, altın hariç ihracat, Irak’a olan ihracatın %32 ve AB’ye ihracatın %11 azalış göstermesi ile yıllık bazda %19.8 azalış göstermiştir. Geçen yılın tamamında altın hariç ihracat yıllık bazda %4.3 artış kaydederken bu yıl ilk 9 aylık dönemde %12 daralma gözlendi.  

İthalat ve ihracat için önemli bir öncü gösterge olan Gümrük Bakanlığı verileri Eylül ayında dış ticaret açığında yine sert daralma görüleceğini düşündürüyor. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, her ayın ikinci günü bir önceki aya ilişkin resmi olmayan ihracat ve ithalat verilerini açıklıyor. Gümrük Bakanlığı verilerinin, resmi TUİK verilerine çok yakın olduğunu biliyoruz. Söz konusu verilere göre, Eylül ayında ihracat 11,6 milyar dolar ve ithalat 15,4 milyar dolar düzeyinde oluşmuş. Böylece, dış ticaret açığı ise 3,72 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş. Bu ise, dış ticaret açığının yıllık olarak çok sert daralma göstereceği (geçen Eylül 7,0 açık) anlamına geliyor. 

Cari açıktaki iyileşme eğiliminin bazı risklere rağmen 2015 yılının kalanında ılımlı bir şekilde devam etmesini beklerken, yılsonu için 36.5 milyar dolar olan cari açık tahminimiz üzerindeki risklerin dengeli olduğunu düşünüyoruz. Önceki yıl cari açığı azaltan faktörlerin başında gelen finansal koşullarda gözlenen sıkılaşmanın 2015 yılında da etkisini devam ettirdiği gözlenirken, buna karşılık petrol fiyatlarının da 2014 yılı ortalamasının (99 dolar) çok altındaki mevcut düzeyini koruması ile cari açıktaki iyileşmeye belirgin katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. Buna karşılık, Rusya ve Irak gibi önemli ihracat pazarlarındaki sorunlu görünüm ve AB’de gözlenmekte olan durgunluk ise dış ticaret açığını artırıcı riskler arasında takip edilmektedir. Yeni açıklanan OVP’de 2015 yılı cari işlemler dengesi tahmini, %4’den %3’e düşürülen büyüme ve 54.3’e çekilen ortalama petrol fiyatı varsayımı altında, 46 milyar dolardan 36,7 milyar dolara çekilmiştir. Bu ise bizim uzun süredir koruduğumuz 36,5 milyar dolar açık tahminimizle uyumludur. Bu tahmin üzerinde yukarı yönlü riski, ödemeler dengesi verisinde zaman zaman ağırlıklı olarak turizm gelirlerinde gözlenen aşağı yönlü revizyonlar artırırken, petrol fiyatlarının varsayımlarımızın yaklaşık 10 dolar altında seyretmesi ise dengelemektedir.