Eylül Ayı Bütçe Gerçekleşmelerine İlişkin Değerlendirmemiz

n Bütçe dengesi, Eylül ayında geçen yılın aynı ayının çok üzerinde açık verdi. Merkezi Yönetim Bütçesi Eylül ayı gerçekleşmeleri, 2016 yılı geçici bütçe taslağı ile birlikte açıklandı. Merkezi Yönetim Bütçesi Eylül’de 14,1 milyar TL açık verirken geçen yılın aynı ayının çok üzerinde gerçekleşti, böylece bütçe dengesi ilk dokuz ay sonunda 13,5 milyar TL açık verir hale döndü. Ayrıca, geçen yıl Ocak-Eylül döneminde verilen açığın (11,9 milyar TL) da üzerine çıkıldı. Önceki OVP’de 2015 yılı bütçe açığı 21,0 milyar TL (GSYH’ya oranla %1.1) öngörülürken, yeni açıklanan OVP’de bu yıl için gerçekleşme tahmini 24,5 milyar TL açığa (GSYH’ya oranla %1.3) yükseltilmişti.

n Faiz-dışı bütçe dengesi de geçen yılın aynı döneminden daha yüksek açık verdi. Faiz giderleri hariç bütçe dengesi Eylül ayında 7,72 milyar TL açık verirken, geçen yılın aynı dönemine (4,6 milyar TL açık) göre olumsuz bir gerçekleşmeye işaret etti. Ancak, Ocak-Eylül döneminde verilen fazla 31,3 milyar TL ile 26,3 milyar TL’lik geçen yıl performansının çok üzerinde kalmayı sürdürdü. Önceki OVP’de bu yıl için 33,0 milyar TL faiz dışı fazla (GSYH’ya oranla %1.7) hedeflenirken, yeni açıklanan OVP’de gerçekleşme tahmini 29,5 milyar TL’ye (GSYH’ya oranla %1.5) indirilmişti.

n Eylül ayında bütçe gelirlerindeki artış hızı giderlerdeki artışın altında, ilk dokuz ay sonunda ise başabaş gerçekleşti. Eylül ayında bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %11.5 artarak 33,8 milyar lira, bütçe giderleri ise %21.2 oranında artarak 47,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Ocak-Eylül döneminde ise; bütçe gelirleri %13.0 artışla 354,2 milyar TL ve bütçe giderleri ise %13 artışla 367,7 milyar TL düzeyinde oluştu. Yeni açıklanan OVP’de bütçe gelirlerinin 2015 yılında %12.5 artışla 478,5 milyar TL’ye, bütçe giderlerinin ise %12.1 artışla 503,0 milyar TL’ye ulaşması öngörülüyor. Milli gelire oranla ise; gelirlerin önceki yıl gerçekleşen %24.3 seviyesinden %24.8’e yükselmesi, harcamaların ise %25.6’dan %26.1’e yükselmesi bekleniyor.

n Vergi tahsilatı Eylül’de yıllık bazda %12.6 artış gösterirken, iç talebi yansıtan vergilerde artış daha düşük kaldı. Yurtiçi ekonomik aktivitedeki gelişmeleri iyi yansıtan vergilerden, dahilde alınan KDV, Eylül ayında geçen yılın aynı ayına göre %38.9 artarken, ÖTV gelirlerinde ise dayanıklı tüketim grubundaki azalış nedeniyle artış %10.6 ile sınırlı kaldı. Dolayısı ile, ekonomik aktivite ve özellikle iç talep açısından karışık bir görünüm sergiledi. Öte yandan, ithalat için öncü gösterge olan “ithalde alınan KDV” ise geçen Eylül ayına göre %4.0 artış gösterdi. Ancak, söz konusu vergide ABD Doları bazlı yıllık değişim sert daralma yönündeydi. Dolayısı ile, bu veri, aylık ithalatta önceki aya göre ve geçen yıla göre azalışa işaret ederken, benzer sinyali veren öncü gümrük verileri ile uyumlu görünmektedir.

n Son 12 aylık bütçe açığının GSYH’ya oranı Eylül ayı sonunda %1.3 seviyesine çıkarken, faiz dışı fazla %1.7 seviyesine geriledi. 2014 yılında bütçe %1.3 açık verirken, faiz dışı fazla %1.5 seviyesinde oluşmuştu. Son 12 aylık bütçe açığının ve faiz dışı fazlanın GSYH’ya oranı ilk aylarda görülen bozulma eğiliminden sonra Nisan ayında TCMB kar transferinin ve Haziran ayında özelleştirme geliri kaydı nedeniyle belirgin iyileşmişti, Eylül sonunda ise sırası ile %1.3 ve %1.7 seviyesinde oluştuğunu hesaplamaktayız.

n Eylül’deki yüksek bütçe açığında bir defaya mahsus etkenler olsa da, yenilenen OVP gerçekleşme tahmininin aşılma riskinin halen devam ettiğini düşünüyoruz. Maliye Bakanı’nın açıklamaları emekli maaşı ödemesinin erkene çekilmesi nedeniyle yaklaşık 6 milyar TL’lik bir öne çekilen harcamaya işaret etmektedir. Dolayısı ile, gelecek ay bir miktar düzelme beklenebilirse de, OVP gerçekleşme tahmini üzerindeki risklerin yukarı yönlü olduğunu düşünüyoruz. Bu arada, yeni açıklanan OVP’den görüldüğü kadarı ile 2015 yılını en iyi ihtimalle önceki yıla benzer bir mali performans ile kapatacağımız anlaşılmaktadır. 2016 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi için belirlenen büyüklükler ise, bütçe açığı ve faiz-dışı fazlanın GSYH’ya oranla sırası ile %0.7 ve %1.8 seviyelerinde gerçekleşmesinin öngörüldüğünü yani 2015 yılına göre çok daha olumlu bir tablonun çizildiğini göstermektedir ki, yenilenecek genel seçimler sonrası oluşacak hükümete ilişkin belirsizlikler bu aşamada söz konusu çerçevenin baz alınmasını engellemektedir.